مدیر هماهنگی تئاتر استانهای اداره کل هنرهای نمایشی عنوان کرد؛
جشنواره تئاتر استانی معتبرترین رویداد تئاتری هر استان است
اتابک نادری مدیر هماهنگی تئاتر استانهای اداره کل هنرهای نمایشی معتقد است؛ جشنواره تئاتر استانی معتبرترین و مستقلترین رویداد تئاتری هر استان است و این اعتبار هیچ ربطی به مراحل بعدی ندارد.
به گزارش تئاتر خوزستان به نقل از ایران تئاتر، به عقیده بسیاری از هنرمندان تئاتر انتخاب اعضاء هیات مدیره و روسای انجمنهای هنرهای نمایشی استانها بر اساس آییننامه جدید توسط هنرمندان هر استان در کنار برگزاری همایش آثار برگزیده جشنواره تئاتر استانها، برای انتخاب و معرفی آثار به جشنواره بینالمللی تئاتر فجر وبرگزاری فجرهای استانی از جمله مهمترین رویدادهاییست که در سالهای اخیر توانسته حرکت کاروان تئاتر ایران زمین را به نوعی هدفمند کند. با این حال اما تردیدی نیست که شرایط هنرمندان تئاتر در استانها با آنچه در ایدهآل است فاصله دارد.
در این راستا فرصتی دست داد تا با اتابک نادری هنرمند شناخته شده تئاتر و مدیر هماهنگی تئاتر استانهای اداره کل هنرهای نمایشی، بعنوان یکی از مدیران پرتلاشی که چند سالیست در این عرصه تأثیرگذار بوده است درباره مسائل مختلف تئاتر استانها گفتوگویی انجام بدهیم. آنچه در ادامه میخوانید حاصل گفتوگوی ایران تئاتر با اتابک نادری مدیر هماهنگی تئاتر استانهای اداره کل هنرهای نمایشی است:
- برای آغاز گفتوگو میخواهم لطف کنید یک شمای کلی از وضعیت فعلی تئاتر استانها به ما بدهید؟ چرا تئاتر استانها یک نوع حالت سینوسی دارند و سرعت رشد تئاتر در استانها بعضا خیلی زیاد و کم است.
واقعیت این است که تفکری در میان بسیاری از دوستان در استانها وجود دارد که معتقدند مرکزنشینان در پایتخت و در اداره کل هنرهای نمایشی حرف اول و آخر تئاتر را میزنند. در حالیکه این جمله را باید به اینصورت تصحیح کرد که اداره کل هنرهای نمایشی بعنوان سیاستگذار حرف اول را میزند اما حرف آخر را نمیزند،نبایدبزند ونمی تواندبزند؛ مخصوصا در حوزه تئاتر استانها. چراکه مدیریت، مدیریت غیرمتمرکز است و هر استانی با توجه به شرایط درون استانی و فعالیتهایی که داشته ،مستقلا امور خودرا پیش می برد. از طرف دیگر باید توجه داشت که ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی استانها وظایف وماموریتهای متعددی دارند که تئاتر تنها یکی از آنها است.
همچنین ما بهتر میدانیم که در میان رشتههای هنری، تئاتر گستردگی مسائلش بیشتر است و نیاز به سخت افزارها و زیربناهای اساسی دارد. فرایند تولیدواجرای تئاتر واقعا قابل قیاس با هنری مثل موسیقی نیست؛ البته آنها هم مشکلات خاص خودشان را دارند اما قطعا به اندازه تئاتر نیست. یعنی میخواهم بگویم که چون این گستردگی مسائل به اندازه تئاتر نیست لذا نیاز به سرمایهگذاری آنچنانی هم نیست و کنسرتگذارها هستند، چرخشهایشان مشخص است و حتی شاید بتوانند به صورت انفرادی نیز در این عرصه فعالیت کنند. در صورتی که تئاتر یک کار گروهیست که میخواهد با خودش یک پتانسیلی را به حرکت درآورد. در نتیجه میخواهم بگویم که در این شرایط استانی که این سختافزارها و ساختارش را تشکیل میدهد، نسبت به دیگر استانها موفقتر عمل میکند. البته این یک فرآیند بینابین است و به قول معروف پنجاه، پنجاه است و نباید توپ را در زمین مسئولان بیاندازیم؛ چراکه هنرمندان هم باید جلو بیایند، مخاطبان هم جلو بیایند و پا پیش بگذارند تا فرهنگ تماشای تئاتردر آن منطقه گسترش پیداکند، چراکه اگر غیر از این باشد اصلا تئاتر معنی نخواهد داشت.
ما یک اداره کل هستیم؛ چیزی که میگویم حرف اول را میزند اما حرف آخر را نمیزند به این دلیل است که ما سازمان و یک شبکه عمومی مستقل در استانها نداریم. مثلا نهاد کتابخانهها که در هر استانی برای خودش اداره کل دارد یا حتی سازمان سینمایی، مستقلاً سازمان شده اند. در همین راستا ما در حوزه تئاتر به این نتیجه رسیدیم که ما میتوانیم از انجمن هنرهای نمایشی ایران بعنوان یک شبکه بزرگ و فعال که میتواند نقش برنامه ریزی و اجرایی تئاتر را ایفا کند؛ استفاده کنیم. البته من خودم واژه «بازوی اجرایی» را قبول ندارم و بهتر میدانم که بگوییم مدیریت تئاتر استان باید برعهده آنها باشد. لذا وقتی مدیریتی که برخاسته از آراء خود هنرمندان تئاتر هر استان است بعنوان هیات مدیره در راس اداره تئاتر هر استان قرار میگیرند به مرور شاهد نتایج مطلوبی میشویم. در این دو سال هم که ما رصد میکنیم میبینیم که اتفاقات خیلی خوبی را توانستند همین هیات مدیرهها که برگرفته از رای هنرمندان تئاتر هر استان هستند رقم بزنند. توجه داشته باشیم که ما تاکنون چنین ساختاری را نداشتیم و الان داریم آن را ترمیم میکنیم و انجمنها بعنوان یک پایگاه مردم نهاد و پویا و با این شکل جدید قدم برمیدارند.
مساله بعدی این است که این انجمنها زمانی میتوانند بازدهی منطقی و درستی داشته باشند که ابزارهای اولیه را در اختیار داشته باشند در حالیکه اینگونه نبود و به همین خاطر ما تاکید کردیم که مدیران محترم استانی در این سالها ارتقا سخت افزار تئاتررادر نظر بگیرند که اولین و مهمترین آنها، سالن نمایش و مکان اجرا است. در واقع دایر شدن مکانهای عمومی برای اجراهای مستمر نمایشی اولین و مهمترین شرط بقا و هویت بخشی انجمنها است. مطلوب این است که دفاتر انجمنهای هنرهای نمایشی در کنار سالنهای نمایش یا مجتمعهای فرهنگی هنری وجود داشته باشند و با در اختیار داشتن سالن و حتی یک پلاتو پنجاه نفره هم شده بعنوان نخستین کار، هدفشان این باشد که برای تولید گروههایی که به آنها رای دادند برنامهریزی بکنند. چراکه این تولید است که ما را صاحب تئاتر میکند در حالیکه ما گاهی غرق در حواشی، رویدادها، برنامهها و مناسبتهای مختلف میشویم که فرایند اجرای مستمر تئاتر برای تماشاگران کمرنگ می شود. همانند آن مثال معروف میشود که طرف رفت جنگل را ببیند وقتی از او پرسیدند نظرتان درباره جنگل چیست؟ گفت اینجا آنقدر درخت هست که آدم نمیتواند جنگل را ببیند. لذا ما در این چند سال همواره به روسای انجمنهای استانها تاکید کردیم که شما پیگیر جا و مکان باشید و سالنی را در اختیار بگیرید ما هم از فعالیت ها حمایت می کنیم. حتی در این سالها ما در بخشی که اولویت وظایف سازمانیمان نیست مثل تجهیز پلاتو و مشارکت در ساخت پلاتو همواره مشارکت کردیم و مشوق هم بودیم؛ از جمله ساخت پلاتو در شهرهایی مثل جیرفت، سیرجان، بم را بعنوان شروع یک حرکت اصلا نباید دست کم گرفت. نهایتا خواستم بگویم که این رویه رو به رشد در استانها آغاز شده و چشمانداز مطلوبی هم برای آن میتوان متصور بود.
- همانطور که خودتان بهتر میدانید با حذف جشنوارههای منطقهای و برگزاری جشنوارههای تئاتر استانی به شکل جدید خیلی مباحث بوجود آمد و بعضی این امر را مطلوب نمیدانستند. بعنوان یکی از مدیران این حوزه ممنون میشم بفرمایید با توجه به اینکه تمام موارد در ظاهر شفاف هستند اما چرا بعضی این گلهمندی را نسبت به حذف جشنوارههای منطقهای دارند؟
در رابطه با برگزار نشدن جشنوارههای منطقهای ومباحثی که درباره این جشنوارهها مطرح شده، من با طرح این سوال که اصلا جشنواره تئاتر استانی چیست؟ میخواهم پاسخ بدهم. از نگاه من بعنوان یک فعال تئاتری و همچنین یک مدیر حوزه تئاتر، جشنواره تئاتر استانی در هر استان؛ معتبرترین رویداد تئاتری هر استان است. این اعتبار هم ربطی به جشنواره منطقه ای و یا مرحله بعدی آن ندارد، بلکه ذاتا این جشنواره معتبر است و باید با این نگاه به آن پرداخت. اما متاسفانه انتقال و تزریق این نگاه و تفکر استقلال محور به بدنه تئاتر استانها کمی سخت وزمان براست. چراکه نگاه برخی ازدوستان تئاتری در استانها به مرکز هنوز نگاه تمرکزگرایانه است. در حالیکه تاکید ما این است که این جشنواره استانی خودتان است و شما باید با گونههای مختلف نمایشی که تولید کردهاید آن را به بهترین نحو برگزار کنید. حتی مدیریت تمام اجزا جشنوارهها نیز کاملا دراختیار استان هاست و طی این دو سال مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هر استان بعنوان رئیس جشنواره میتواند دبیری انتخاب کند که از جامعه هنری استان باشد یا یک فرد اجرایی و یا یک مدیر فرهنگی فعال، مهم این است که بتواند این جشنواره را مدیریت کند و در این مدیریت بتواند از حداکثر مشارکت دستگاههای دولتی و غیر دولتی استان استفاده بکند.
- قبلا این استقلال قطعا وجود نداشته درسته؟
بله بخشی از تصمیمات را در مرکز میگرفتند و ابلاغ میکردند. اما درباره جشنواره منطقهای درآخرین دوره جشنواره های منطقهای یکی از آنها در شهر گناوه در استان بوشهر برگزارشدکه 15 گروه نمایشی از برگزیدههای استانها در سه روز به این بندر آمده بودند. به خاطر دارم دورترین شهر پارسآباد از استان اردبیل بود که دو روز در راه بودند تا رسیدند به گناوه.دوستان گناوه سنگ تمام گذاشتند اما شما تصور کنید که 15 گروه از نقاط مختلف کشور هر کدام پس از طی کردن مسیری دو،سه روزه خودشان را به گناوه رساندند. همه این 15 گروه پس از یک نصفه روز استراحت باید طی 3 روز در دو سالن از 9 صبح پشت سر هم، آن هم برای گروه داوران که احتمالاً آنها هم خسته بودند؛ اجرا بروند. بعنی حتی گروهها فرصت نمیکنند که کار همدیگر را ببینند و تماشاگر عادی هم که آن موقع روز در سالن نداشتیم یا اگر داشتیم ظرفیت محدود سالن امکان میزبانی را از مجریان می گرفت. حالا سؤال من این است که کجای این شکل اجرا رفتن با این همه مشقت و سختی خوب است؟ چه لذت و چه سودی دارد؟ یعنی فقط میگوییم که "ای وای جشنواره مناطق تعطیل شد و...
من متوجه هستم که برای بسیاری ازدوستان رفتن به جشنوارههای منطقهای مثل یک سفر خاطرهانگیز بوده، من میدانم نسلی با جشنوارههای منطقهای خاطرهها داشتند و حتی نسلی ازدواجهایشان در همین جشنوارههای منطقهای شکل گرفته و نوستالژیهای زیادی دارند ولی اگر کمی منطقی به جریان نگاه کنیم اول باید بپرسیم که این اتفاق چه سودی برای تئاتر استانها دارد. میبینیم که بیشترانرژی میگیرد و بودجهای هزینه میشود برای یک رویداد با تأثیر پایین. جشنواره های منطقه ای در سالهای اخیردر یک بازه زمانی فشرده در سالن هایی که ظرفیت آن هافقط به اندازه هنرمندان شرکت کننده بود اجرا می شد،مردم شهر میزبان نصیب چندانی از جشنواره نداشتند،یعنی برای آنها صندلی وجود نداشت به ویژه که در این سالها هنرمندان به سمت اجراها یی مختص سالنهای بلک باکس رفته اند که ظرفیت تماشاگر کمتری دارد. جشنوارههای منطقهای راهی بود برای اینکه ما کارهایی را برای جشنواره تئاتر فجر انتخاب کنیم، حالا اگر وقتی در آن شکل به نتیجه مطلوب نمیرسیم پس روش انتخاب را تغییر میدهیم و آن همه هزینه و انرژی را در جای دیگری با بهره وری بالاتر برای خود هنرمندان و تئاتر استانها صرف میکنیم. ورویدادی مثل فجرهای استانی برجسته می شود.رویدادی که در آن رقابتی وجود ندارد .مردم شهرهای میزبان امکان بهره مندی بیشتری از آثار را پیدا می کنند،تنوع آثار بیشتر می شود .
- یکی از موارد که همواره مطرح بوده که چرا داور از مرکز برای جشنوارهها فرستاده نمیشود؟
من میگویم اصلا برای چه اداره کل هنرهای نمایشی باید چنین کاری بکند؟ ما میگوییم جشنواره تئاتر استانی معتبرترین و مستقلترین جشنواره استان است که توسط خود استان برگزار شده است. ضمن اینکه ما از نظر گسترهی انتخاب داوران دایره انتخاب داوران را با این کار بسط دادهایم و شورای سیاستگزاری جشنوارههای استانها میتوانند با نگاه وسیعتر و جامعتری داوران مورد نظرشان را از سراسر کشور انتخاب بکنند؛ و چنانچه خدای ناکرده اختلاف نظری یا اختلاف سلیقهای پیش بیاید و یا دوستان تئاتری اعتراضی داشته باشند مرکز میتواند بعنوان یک حکم ورود پیدا کند.
- شما خودتان فکر میکنید در سیستم جدید واقعا این اتفاقها عملی شده است؟ مثلا یکی از گلایههایی که در این چند سال همواره وجود داشته مسئله انتخاب از روی فیلم تئاترها بوده، ممنون میشم در اینباره توضیح بدهید.
درباره انتخاب با سیستم تماشای فیلم باید بگویم که این یک فرایند متداول است چراکه ما داریم انتخاب انجام میدهیم و نه داوری. چیزی که من همواره بر آن تاکید داشته و دارم این نکته است که بعضی از هنرمندان استانها میگویند مگر میشود تئاتر را با فیلم دید؟ بله من هم میگویم تئاتر را بایدزنده دید، اما تئاتر را میشود با فیلم ارزیابی کرد.تاکید می کنم ارزیابی برای انتخاب مثلا 10اثر از بین 50اثر،نه داوری درباره جزئیات اثر مثل بازیگری،طراحی ها و...مگر غیر از این است که در اکثر استانها فیلم تئاتر آثار خاص را نمایش میدهند جهت آموزش و یا کسب تجربه ، چرا آنجا میشود از فیلم تئاتر استفاده کرد ولی برای انتخاب نه . ما در همایش تئاتر استانها نمیخواهیم تئاتر ببینیم ما میخواهیم ارزیابی کنیم تعدادی اثر را در قیاس با یکدیگردر کلیات نه در جزییات و این مورد با دیدن فیلم جواب میدهد. این را هم بگویم که این حرف من نیست، بلکه شما به خیلی از جشنواره های دنیا هم بخواهید بروید همین کار را انجام میدهند.
پس تاکید میکنم ما میخواهیم ببینیم که از میان 64 نمایش چه انتخابهایی میتوانیم انجام بدهیم.
- پس امسال هم طبق سالهای قبل فقط با دیدن فیلم آثار انتخاب میشوند؟
امسال با توجه به اینکه آقای نادر برهانی مرند بعنوان دبیر جشنواره تئاتر فجر خودشان به شدت دغدغه تئاتر استانها را دارند، به احترام هنرمندان تئاتر استانها و گلههایی که در این سالها بعضا مطرح بوده، پذیرفتند که ما این مساله را به انتخاب آزاد کارگردانها بگذاریم. یعنی کارگردان منتخب استان خودش میتواند بین ارزیابی زنده و تماشای فیلم یکی را انتخاب کند.
ببینید سال اولی که فیلمها دیده شد عدهای اعتراضشان این بود که فیلمها اصلا دیده نشده یعنی کارگردانها اعتماد نداشتند که اصلا کارشان دیده شده است. ما سال بعد صورت مسئله را پاک نکردیم بلکه آمدیم با حضور کارگردانهای دیگر استانها و در حضور خود کارگردان، فیلمها را دیدیم. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که هیات انتخاب که فیلمها را میبینند همگی جزو اساتید و هنرمندان مطرح تئاتر کشور هستند.
اما نکته دیگر این است که چه ویژگی هایی برای یک گروه حرفهای در استان وجود دارد اگر متقاضی حضور مستقیم در جشنواره فجر از طریق بخش مرور باشد، یا درجشنواره استانی خود شرکت کند . گروه اگر در جشنواره استانی خود شرکت کند، نهایتاً با15 گروه رقابت میکند و در مرحله بعد که در سطح کشوری به همایش تئاتر استانها برسد، با 60 کار رقابت میکند. مجموعا میشود 70 تا 75 اثر و اینکه کار آن گروه در بین این تعداد دیده بشود امکان بیشتری دارد تا اینکه بصورت مستقیم متقاضی حضور از بخش مرور شود چرا که باید بابیش از 300 نمایش رقابت کند. پس من بعنوان یک کارگردان حرفهای در استانها به نفعام هست که از طریق جشنواره استانی شرکت کنم. اما یک نگاه دیگری هم وجود دارد که میگویند این جشنواره برای کار اولیهاست که به نظر من اصلاً طرح این مسئله بدین شکل غلط است. اصلاً ما کار اول و دومی نداریم و تأکید میکنم جشنواره تئاتر استان جشنواره ای حرفهای است.
ارزیابی زنده آثار برای انتخاب را فکر نکنیم شیوه کامل و بی نقصی است . چرا که ممکن است در روز ارزیابی مشکلات خاصی ایجاد شود؛ عدم آمادگی گروه و یا بازیگر، مشکلات بر پاشدن دکور و لباس ، مناسب نبودن ساعت اجرا ، حضورنداشتن تماشاگران و.... چرا که وقتی گروهی شرایط ارزیابی زنده را انتخاب کند اختیار برنامه ریزی را کمتری داردو میبایست تابع برنامه ریزی ستاد جشنواره باشد. برعکس ارائه دادن فیلم .چون در شیوه ارائه دادن فیلم کارگردان و گروه مختار است بهترین برداشت تصویری از بهترین اجرای نمایش را ارائه دهد.
تصور من این است که امسال کسانیکه باتجربهتر هستند جشنواره تئاتر استانها را جدیتر میگیرند و برای همایش تئاتر استانها نیز قسمت ارزیابی از طریق فیلم را انتخاب میکنند.
- در هر صورت که از آثار باید فیلم تهیه بشود؟
قطعا. تمام گروه ها ضروری است از کارش نسخه تصویری داشته باشند. لذا تصویربرداری با کیفیت بالا تاکید جدی ما است؛ چراکه به غیر از استفاده داخلی و جشنوارهای برای حضور گروهها در عرصه بینالمللی فیلم با کیفیت تصویری و صدای مطلوب بسیار حائز اهمیت است.
- البته درباره همایش برگزیدههای تئاتر استانها من فکر میکنم موارد متعدد دیگری هم هست که میتوان به آنها اشاره کرد که قبلا اتفاق نمیافتاده. مثلا تعامل کارگردانها به معنای واقعی با هم قبلا به این صورت اتفاق نمیافتاد.
این یک مورد است و حالا چیزهایی هم هست که در این تغییرات به نفع تئاتر شده و متاسفانه مغفول مانده؛ از جمله اینکه کارهای برگزیده استان به جز جوایز جشنواره از اداره کل هنرهای نمایشی مبلغ 2 میلیون تومان جایزه نقدی برای گروه دریافت میکنند. که از سال 95 و 96 این رقم پرداخت شده است. بعد ما در این همایش کار گاه های آموزشی ویژه ای مثل بازاریابی یا طراحی نور برگزار کردیم .علاوه بر این محدودیت انتخابها از 12 اثر به 15 اثر رسیده، ضمن اینکه 15 اثر هم به فجرهای استانی معرفی میشوند. یعنی کارهایی که به فجرهای استانی میروند عملا تجربه اجرای عمومیشان را در یکی از استانهای دیگرکشور برای مخاطب نیز بدست میآورند. بعبارتی همه آن تعاریفی را که برای جشنواره منطقه ای میشمردیم عملی میکنیم و این در حد حرف نیست.
- قرار بود پورتالهای استانی در انتخابها تاثیر بسزایی داشته باشند، آیا این امر امسال اتفاق میافتد؟
اتفاقا مسئله دیگری که روی آن تاکید بسیار دارم مسئله اهمیت دادن به پورتالهای استانی ایران تئاتر است. در واقع سایت مادر تئاتر در هر استان پورتال ایران تئاتر آن استان است. بعبارتی دیگر دیدهبانی تئاتر هر استان، توسط پورتالهای هر استان انجام میشود. درباره پورتالها این را هم باید اضافه کنم که از سال آینده ما در سامانه ثبت گروههای نمایشی فعالیت سالانه گروهها را با نام گروه در پورتال استانی جستجو میکنیم اگر در پورتال استان اسم اثر نمایش، نام کارگردان و.. گروه نباشد از نظر ما آن گروه غیرفعال شناخته میشود ،ملاک ما تنها و تنها پورتال است. یعنی فعالیتهای گروه باید در پورتال استانی دیده شود. الان هم این را اعلام میکنم که امسال هم تمام گروههایی که به جشنواره استانی راه پیدا میکنند ما در فرایند برگزاری جشنواره اگر ببینیم خبر اجرای عمومیشان قبل از جشنواره در پورتال قید نشده از ادامه حضور گروه جلوگیری خواهیم کرد چون حقی است که از دیگر گروه ها زایل می شود..این مورد را در شیوه نامه برگزاری جشنواره در ابتدای سال هم مورد تاکید قراردادیم.
خدا را شکر ایران تئاتر امکاناتی را فراهم آورده که تمامی هنرمندان استان امکان ارسال خبر اجرا یا تولید و فعالیت گروهی یا فردی را به پورتال استان خودشان را دارند تا پس از تأیید مدیر درگاه استان در سایت بارگزاری شود. این شرایط را خیلی بهتر کرده است وباعث گسترش اطلاع رسانی تئاتر در کشور و ارتقا جایگاهش می شود.