محمدرضا شاه مردی کارگردان نمایش «بگو حرام» از قم، شرکت کننده در اولین جشنواره ملی تئاتر اهواز:
جهانی فکر کن و بومی عمل کن!
تئاتر خوزستان – گفتگوی مصطفی براتی با محمدرضا شاهمردی، نویسنده و کارگردان نمایش «بگو حرام» از قم، شرکت کننده در اولین جشنواره ملی تئاتر اهواز.
اثر شما به بازهی تاریخی خاصی اشاره دارد. اما مخاطب امروز میتواند صرفاً نگاه تاریخی به اثر شما نداشته باشد. بهگونهای که همیشه سنتهایی وجود دارد که در معرض فروپاشی هستند. همچون سنتهای موجود در اثر شما درآن بازهی تاریخی پیچیده...
دقیقاً درست است. اواخر دورهی پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم، دورهای است که جامعهی ما درحالیکه در بافتهای اصلی خودش بسیار سنتی است و تفکرات دینی دارد، دچار تجددخواهیهایی میشود. این تجددخواهیها در خیلی از بافتها و بخشهای جامعه موردپذیرش قرار نمیگیرد. برخی از بخشها هم بهاشتباه آن را تقلید قرار میکنند. طبعاً یک کارگردان وقتی تئاتر تاریخی کار میکند، مابهازاهای امروزی آن را هم در نظر میگیرد و حرفهایی را که در دل تاریخ میزند، شاید طعنههایی از شرایط موجود در جامعهی خودش باشد. ما در حالحاضر هم شاهد وجود فرهنگهای متعددی هستیم که همواره با تنشها و مخالفتهایی مواجه است. درواقع دربارهی درستی و غلطیشان نمیشود تصمیم گرفت. از طرفی افرادی را که طرفدار سنتها و اعتقادهای خودشان هستند را هم نمیشود محکوم کرد.
در اثر شما به دو نمایشنامهی «ولپن» و «رومئو و ژولیت» اشاره میشود. چه ارتباطی بین نمایش شما و این دو نمایشنامه وجود دارد؟
رومئو وژولیت و ولپن از نظر محتوایی بسیار نزدیک هستند به آنچه در دنیای تئاتر «بگو حرام» میگذرد. ولپن در واقع زاییدهی همان تنشها و فساد برآمده از بدنهی حکومت است که بخش عمدهای از جامعه را درگیر خودش کرده است. جامعهای که توان مقابله با این تنشها و فسادها را ندارد. در رومئو و ژولیت، اعتقادات سخت وسنتهای عمیق خانوادگی را میبینیم که باز نه رمئو و نه ژولیت هیچکدام توان مقابله با آن را ندارند. در این نمایشنامه هم کاراکترهای اصلی توسط گروهی متعصب کشته میشوند. گویی که باز سرنوشت این نمایشنامه شبیه ولپن و رمئو و ژولیت است که هردوی این نمایشنامهها در دورهی خودشان از اتفاقاتی در دل تاریخ برآمدهاند.
از فضای ایرانی اثرتان بگویید...
من از سال 92 وارد وادی نمایشهای ایرانی شدم. حوزهی علاقمندی من را نمایشهای اصیل ایرانی تشکیل میدهند. واقعیت این است که ما اگر بخواهیم برای جهان حرفی داشته باشیم باید از خود بگوییم. متأسفانه تئاتر ایران، که من انتقادهای بسیار تند و تیزی به بخشهایی از آن دارم، دارد تقلیدی دستچندم از فکر، اندیشه و فرمهایی ارائه میدهد که خیلی حرفی برای گفتن ندارند. سخن نغزی هست: جهانی فکر کن و بومی عمل کن. ما در این نمایش سعی کردیم از تمامی المانهای تئاتر مدرن بهره ببریم، در عین اینکه کاملاً بر فضای ایرانی اثر تأکید داریم و سعی کردیم اطراف خودمان را بهتر ببینیم و از ارزشهایمان بهرهی بیشتری ببریم.
موسیقی چگونه شکل گرفت؟
انتخاب قطعات موسیقی خیلی کار سختی بود. ما خیلی مفتخریم که با یکی از گروههای خوب موسیقی استان قم همکاری کردیم که جایگاه ملی رفیعی دارند. سعی کردیم از اشعار آشنا و نوستالژیک کمتر استفاده کنیم و از موسیقیهایی بهره ببریم که به محتوای اثر بیشتر نزدیک باشند و در عینحال تمام طعنههای موجود در متن را هم دربربگیرد.
اولین جشنواره ملی تئاتر اهواز به دبیری ناصر چنانی از 1 الی 7 مردادماه 1397 در کلانشهر اهواز در حال برگزاری است.